Διευθέτηση του χρόνου απασχόλησης(μία, νέα, οπτική-απαλλαγμένη από αγκυλώσεις)
Εισαγωγικό σημείωμα του κ. Γεωργίου Δαλιάνη*
Το άρθρο αυτό εξετάζει τις νέες μορφές απασχόλησης, εστιάζοντας ιδίως στον χρόνο απασχόλησης των εργαζομένων. Ειδικότερα, αναλύει την κατανομή του χρόνου εργασίας μέσα από διαθέσιμα συγκριτικά στοιχεία άλλων χωρών (της Κύπρου) και εστιάζει στους πιθανούς τρόπους εφαρμογής και τα οφέλη που προκύπτουν. Το παρόν άρθρο έχει ενδιαφέρον για τους επιχειρηματίες και δημιουργεί πεδίο για συζήτηση και αναθεώρηση του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου, ώστε να υπάρχει το επιθυμητό επίπεδο ευελιξίας του χρόνου και του προγράμματος εργασίας, τόσο για τον επιχειρηματία όσο και για τον εργαζόμενο.
Του Σταύρου Κουμεντάκη**
Ο χρόνος απασχόλησης κατείχε, ανέκαθεν, ιδιαίτερη αξία στις εργασιακές σχέσεις. Εύλογη έμοιαζε, πριν από 134 χρόνια, η αξίωση για τον περιορισμό της ημερήσιας εργασίας σε ένα, μόνο, οκτάωρο. Η εφαρμογή του στη χώρα μας χαρακτηρίζεται από ακαμψίες και στρεβλώσεις. Το αποτέλεσμα: η αδυναμία αντιμετώπισης του επερχόμενου, και υπό τις παρούσες συνθήκες δυσβάστακτου, κύματος ανεργίας. Όλα τούτα δημιουργούν μια νέα, επιτακτική όμως, ανάγκη: μιας νέας οπτικής-απαλλαγμένης από αγκυλώσεις…
Η διαχείριση της σε εξέλιξη οικονομικής κρίσης και ύφεσης αποτελεί κεντρικό ζητούμενο. Επιβάλλεται να συνεχίσουμε να εστιάζουμε στην επιβίωση των επιχειρήσεων και στη διάσωση των θέσεων εργασίας. Και, γιατί όχι, στην ικανοποίηση του εργαζόμενου.
Εξάλλου: «Όταν η εργασία είναι χαρά, η ζωή είναι ωραία. Όταν η εργασία είναι καθήκον, η ζωή είναι σκλαβιά» (Maxim Gorky, 1868-1936).
Η Ευρωπαϊκή Ένωση μας έχει παράσχει ικανά εργαλεία. Η αξιοποίησή τους παρουσιάζει σημαντικά πλεονεκτήματα. Όχι όμως και στη χώρα μας. Η συζήτηση για την «επόμενη μέρα» είναι σημαντική. Αναγκαία, προς τούτο, η διερεύνηση των σχετικών δεδομένων. Και, επιτέλους, μια ξεκάθαρη (και λιτή) λύση.
Το παράδειγμα της Κύπρου
Το εκεί υιοθετούμενο σύστημα είναι απλούστατο.
Κατά βάση: Ο εργοδότης και ο εργαζόμενος μπορούν να συμφωνήσουν ό,τι επιθυμούν μέσα σε ένα ευρύτατο πλαίσιο (με την επιφύλαξη ευνοϊκότερων ρυθμίσεων αλλά και των διατάξεων για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων).
Στο πλαίσιο αυτών προβλέπονται ευέλικτες μορφές απασχόλησης. Μεταξύ αυτών:
(α) Η δυνατότητα του εργαζόμενου να επιλέγει ο ίδιος την ώρα προσέλευσης και αποχώρησής του, (β) Η δυνατότητα ανισομερούς κατανομής του χρόνου απασχόλησης σε κάποια περίοδο αναφοράς (ετήσια, εξαμηνιαία, τετραμηνιαία κλπ) ανάλογα με τις ανάγκες της επιχείρησης ή/και τις επιθυμίες του εργαζόμενου και (γ) Η δυνατότητα του εργαζόμενου να εργαστεί τις συνολικές εβδομαδιαίες του ώρες σε διάστημα λιγότερων ημερών.
Τα πλεονεκτήματα ενός ορθά δομημένου συστήματος διευθέτησης του χρόνου απασχόλησης.
Η εμπειρία από την εφαρμογή ενός τέτοιου συστήματος στην Κύπρο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (τη Γερμανία λ.χ.) αναδεικνύει τα σημαντικά πλεονεκτήματα.
Μεταξύ αυτών:
Ως προς την επιχείρηση
Η επιχείρηση καλύπτει (τυχόν) μεταβαλλόμενες ανάγκες της χωρίς πρόσθετες οικονομικές επιβαρύνσεις. Η επιχείρηση ενθαρρύνεται, έτσι, στη διατήρηση θέσεων εργασίας.
Ως προς τους εργαζόμενους
Ο εργαζόμενος απολαμβάνει (σημαντική) ελευθερία όσον αφορά τη διαχείριση του χρόνου εργασίας του. Αυξάνεται ο βαθμός ικανοποίησής του. Αυτονοήτως, η ποιοτική και ποσοτική του απόδοση.
Εργαζόμενοι με ιδιαίτερες ανάγκες αποκτούν αυξημένες πιθανότητες εξεύρεσης κατάλληλης εργασίας.
Η χαλαρότητα στη διευθέτηση του χρόνου απασχόλησης μειώνει τους χρόνους μετακίνησης καθώς αποφεύγονται οι ώρες αιχμής. Αυξάνεται, αντίστοιχα, ο (πολύτιμος) ελεύθερος χρόνος.
Ως προς το κοινωνικό σύνολο και την οικονομία
Διευρύνονται οι ευκαιρίες απασχόλησης και οι προϋποθέσεις μείωσης της ανεργίας.
Η διαμόρφωση του ελεύθερου χρόνου του εργαζόμενου επιδρά θετικά στην αύξηση της κατανάλωσης. Αντίστοιχα θετικά επιδρά στη μείωση της ανεργίας και την αύξηση του ΑΕΠ.
Η (ορθή) διευθέτηση του χρόνου εργασίας επιδρά θετικά στο περιβάλλον και στην οικονομία. Το σημαντικότερο: Στη διάσωση των, υπό τις παρούσες συνθήκες πολύτιμων, θέσεων εργασίας.
Ο θεσμός της διευθέτησης του χρόνου εργασίας στη χώρα μας.
Σε αντίστιξη με το προπεριγραφέν σύστημα της Κύπρου, η σχετική, διάταξη στη χώρα μας (άρθρο 42 ν. 3986/2011) είναι απολύτως στρεβλή. Στην πράξη: ανεφάρμοστη. Προβλέπει δύο συστήματα διευθέτησης του χρόνου απασχόλησης.
Επιγραμματικά:
Το πρώτο σύστημα: Προβλέπει επιπλέον ώρες εργασίας μια περίοδο αυξημένης απασχόλησης και αφαίρεσής τους, αντίστοιχα, από τις ώρες εργασίας μιας περιόδου μειωμένης απασχόλησης. Για ένα εξάμηνο, κατ’ ανώτατο όριο, ετησίως.
Το δεύτερο σύστημα: Αποδέχεται την κατανομή 256 ωρών εργασίας σε περιόδους αυξημένης απασχόλησης-για 32 εβδομάδες, κατ’ ανώτατο όριο, ετησίως. Τον υπόλοιπο χρόνο, παρέχεται εργασία μειωμένης, αντίστοιχα, διάρκειας σε σχέση με τα ανώτατα νόμιμα χρονικά όρια εργασίας.
Το σημαντικότερο: Ανεξάρτητα από το περιπεπλεγμένο της ρύθμισης (και για την κατανόησή του, ακόμα, χρειάζεται νομική συμβουλή, οδηγούμαστε σε ένα στερούμενο σοβαρότητας συμπέρασμα/δεδομένο: Αν δεν υπάρχει συνδικαλιστική οργάνωση σε κάποια επιχείρηση, δεν είναι δυνατό να εφαρμοστεί σύστημα διευθέτησης τους χρόνου απασχόλησης (!!!)
Οι εναλλακτικές
Μπορούμε, άραγε, να λάβουμε μέτρα για την αποτροπή της επερχόμενης καταστροφής; Και, σε καταφατική περίπτωση, ποια;
Μπορούμε εύκολα(;) να υιοθετήσουμε τρεις εναλλακτικές:
Εναλλακτική Ι: Απραξία-αφήνουμε τα πράγματα ως έχουν…
Πρόκειται για την ασφαλέστερη επιλογή προς την κατεύθυνση της μη δημιουργίας, σε πρώτη φάση, οποιασδήποτε αντίδρασης. Αμέσως μετά θα αλληλοκατηγορούμαστε για τις δραματικές συνέπειες.
Εναλλακτική ΙΙ: Επέμβαση στον ήδη υφιστάμενο θεσμό της διευθέτησης του χρόνου εργασίας…
…επιτρέποντας τη δυνατότητα ατομικής συμφωνίας μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου.
Και, τέλος,
Εναλλακτική ΙΙΙ: Υιοθετώντας ένα απλό-απλούστατο σύστημα.
Αποκομίζοντας γνώση από τα ισχύοντα σε επιμέρους χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δημιουργούμε ένα, νέο, αντίστοιχο-απολύτως απλό κατά το περιεχόμενό του σύστημα. Ένα ή δύο, το πολύ, εδάφια θα ήταν αρκετά:
«Ο χρόνος εργασίας του κάθε εργαζόμενου τηρείται συνολικά σε κάποια χρονική βάση – περίοδο αναφοράς (ετήσια, εξαμηνιαία, τετραμηνιαία κλπ) και υπάρχει δυνατότητα κατανομής-«κατανάλωσης» του ανάλογα με τις ανάγκες της επιχείρησης ή και τις επιθυμίες του εργαζομένου, έτσι ώστε περίοδοι εντατικής απασχόλησης να εναλλάσσονται με περιόδους άδειας ή/και μειωμένου ωραρίου, για τις οποίες δεν προβλέπεται αυξομείωση των αποδοχών».
Κι ακόμα:
«Ο εργαζόμενος και ο εργοδότης δικαιούνται να συμφωνήσουν (αντί αμοιβής για την υπερεργασία του εργαζόμενου-εφόσον δεν καλύπτεται από το μισθό του ή αντί της υπερωριακής αμοιβής του) να λάβει ο εργαζόμενος (επιπλέον) μείωση των ωρών εργασίας, ανάλογη ημερήσια ανάπαυση (ρεπό) ή συνδυασμό μειωμένων ωρών εργασίας και ημερών αναπαύσεως (ρεπό)».
Η «επόμενη» μέρα…
…θα είναι δύσκολη-όλοι το γνωρίζουμε.
Σημαντικό να στρέψουμε το βλέμμα στην πολύπαθη επιχείρηση. Εκείνη που πασχίζει, ήδη, εν μέσω παγκόσμιας κρίσης να επιβιώσει. Εκείνη που (αδιάλειπτα θα συνεχίσει να) πασχίζει την ένταση της ύφεσης να ανακόψει.
Οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης αποτελούν ένα απολύτως αναγκαίο, και όχι απλώς χρήσιμο, σχετικό εργαλείο. Αρκούν όμως;
Θα ήταν κακό, άραγε, να αναγνωρίσουμε περιθώρια ευελιξίας στην οργάνωση του χρόνου της εργασίας (με απόλυτο σεβασμό στις σχετικές ευρωπαϊκές οδηγίες); Μιας ευελιξίας που είναι δυνατό να καλύψει τις ανάγκες της επιχείρησης και των εργαζομένων; Μιας ευελιξίας που, υπό τις παρούσες συνθήκες, θα αποδειχθεί πολύτιμη για την επιβίωση των επιχειρήσεων και τη διάσωση θέσεων εργασίας;
Μήπως, πράγματι, ήρθε η ώρα να το δοκιμάσουμε;
Μήπως το διακύβευμα, σε διαφορετική περίπτωση, θα είναι απροσδόκητα υψηλό;
Δείτε το άρθρο και στoν Capital.gr.
* O κ. Γιώργος Δαλιάνης είναι Διευθύνων Σύμβουλος της Artion Α.Ε.& ιδρυτής του Ομίλου Artion, Οικονομολόγος – Φοροτεχνικός.
**O κ. Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner της Koumentakis and Associates Law Firm (www.koumentakislaw.gr) & Στρατηγικός Συνεργάτης της Artion Α.Ε.
Το ανωτέρω κείμενο έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστά τις εξειδικευμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθυνθείτε στην ARTION Α.Ε. (Πουρνάρα 9 Μαρούσι | +30 210 6009062 | www.artion.gr)