Αποτελεί κοινή παραδοχή ότι το φορολογικό καθεστώς στην Ελλάδα διάγει μία περίοδο διαρκών μεταρρυθμίσεων. Οι έλεγχοι των οικονομικών δραστηριοτήτων των Ελλήνων φορολογούμενων από τις φορολογικές αρχές είναι εκτεταμένοι με γνώμονα την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και την είσπραξη διαφυγόντων φόρων. Με βάση τις επίσημες ανακοινώσεις της Α.Α.Δ.Ε., οι έλεγχοι που πρόκειται να διενεργηθούν μέσα στο 2019 θα ξεπεράσουν τους 200.000 σε αριθμό (νούμερο σχεδόν διπλάσιο σε σχέση με αυτό του 2018).

Πρόσφατα ψηφίσθηκε ο νόμος 4601/2019 για εταιρικούς μετασχηματισμούς με τον οποίο επιδιώκεται η αναμόρφωση του δικαίου των εταιρικών μετασχηματισμών και γίνεται προσπάθεια συστηματοποίησής του για πρώτη φορά σε ένα ενιαίο νομοθετικό κείμενο. Στο παρόν άρθρο θα εξετάσουμε τα κυριότερα σημεία του νέου νόμου, με ιδιαίτερη έμφαση στην φορολογική αντιμετώπιση των σχετικών ζητημάτων που ανακύπτουν.

Βασικά χαρακτηριστικά – Πλεονεκτήματα σε σχέση με άλλες εταιρικές μορφές – Στατιστικά στοιχεία
Η Ιδιωτική Κεφαλαιουχική Εταιρεία (Ι.Κ.Ε.) θεσπίστηκε το 2012 με τον ν. 4072/2012 και εξακολουθεί να αποτελεί τη δημοφιλέστερη εταιρική μορφή. Με βάση τα επίσημα στατιστικά στοιχεία του Γ.Ε.Μ.Η., το 2018 το 55,34% των εταιρειών που συστάθηκαν ήταν Ι.Κ.Ε., δηλαδή μία στις δύο εταιρείες που συστήνονται είναι Ι.Κ.Ε. και κατωτέρω παραθέτουμε τα σχετικά στατιστικά στοιχεία από το 2012 έως το 2018.

Ως γνωστόν, οι ιδιωτικές δανειακές συμβάσεις, οι συμβάσεις δηλαδή που συνάπτονται μεταξύ ιδιωτών και όχι με πιστωτικά ιδρύματα, μπορούν να καταρτίζονται εγγράφως, μπορεί όμως να είναι και άτυπες, χωρίς τήρηση του έγγραφου τύπου. Προκειμένου να καταλογισθούν τέλη χαρτοσήμου, θα πρέπει να έχει τηρηθεί ο έγγραφος τύπος, ενώ αντίθετα στο άτυπο δάνειο δεν επιβάλλονται τέλη χαρτοσήμου, με βάση τη σχετική νομοθεσία.

Με τον ν. 3842/2010 θεσμοθετήθηκε στην χώρα μας το Περιουσιολόγιο. Ωστόσο, αυτή η νομοθετική πρωτοβουλία έμεινε εδώ και μία δεκαετία μόνο “στα χαρτιά”, καθώς το περιουσιολόγιο δεν έχει μέχρι και σήμερα συγκροτηθεί. Πλέον, όμως, βρισκόμαστε στην τελική ευθεία για την δημιουργία του και στα πλαίσια αυτά αναμένουμε και το σχετικό νομοσχέδιο με τις λεπτομέρειες της συγκρότησής του.

Στα πλαίσια της τρέχουσας συγκυρίας σε εθνικό, αλλά και ευρωπαϊκό επίπεδο, η αύξηση του κατώτατου μισθού στην Ελλάδα, αποτελεί έναν παράγοντα που αναμένεται να επηρεάσει σημαντικά την εξίσωση της οικονομίας. Ακολουθώντας την ευρύτερη ευρωπαϊκή τάση, η κυβέρνηση προέβη στον επαναπροσδιορισμό του κατώτατου μισθού (επτά χρόνια μετά την τελευταία μεταβολή του) και ήδη από την 1η Φεβρουαρίου 2019, ο κατώτατος μισθός των υπαλλήλων ανέρχεται στο ποσό των 650 ευρώ, ενώ το κατώτατο ημερομίσθιο για τους εργατοτεχνίτες στα 29,04 ευρώ, δίχως να υπάρχει ηλικιακή διάκριση.

Οι κοινοί τραπεζικοί λογαριασμοί (joint accounts) αποτελούν μία μορφή τραπεζικού λογαριασμού που υπάρχει από τις αρχές του 20ου αιώνα, είναι μάλιστα θα λέγαμε ο δημοφιλέστερος τύπος λογαριασμών, καθώς στατιστικά οι περισσότεροι τραπεζικοί λογαριασμοί έχουν περισσότερους του ενός καταθέτες. Ο ν. 5638/1932 δίνει τον ορισμό του κοινού λογαριασμού, βασικό στοιχείο του οποίου είναι ότι έχει πλείονες δικαιούχους, ο καθένας από τους οποίους μπορεί να κάνει εν όλω ή εν μέρει χρήση του λογαριασμού, χωρίς τη σύμπραξη των υπολοίπων συνδικαιούχων.

Με το ν.820/78 θεσπίσθηκαν τα τεκμήρια διαβίωσης ως ένας (έμμεσος) τρόπος φορολόγησης. Από τότε μέχρι και σήμερα έχουν αλλάξει τρείς κώδικες φορολογίας εισοδήματος οι οποίοι συμπληρώθηκαν ή τροποποιήθηκαν με εκατοντάδες νόμους. Σήμερα είναι σε ισχύ, για το μη παραγεγραμμένο έτος 2013 (1/1/2013-31/12/2013) οι διατάξεις των άρθρων 15,16,17,18,19 του ν.2238/1994. Για τα έτη 2014 και εφεξής έχουν ισχύ οι διατάξεις των άρθρων 29,30,31,32 και 34 του ν.4172/2013.

Από τον Ιούλιο του 2018 έχει τεθεί σε ισχύ ο ν. 4557/2018, με τον οποίο ενσωματώνεται η Οδηγία 2015/849 για την πρόληψη και καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Ο νόμος αυτός καταργεί πλήρως το προηγούμενο νομοθέτημα (ν. 3691/2008), επαναλαμβάνοντας, ωστόσο, πολλές από τις παλαιές διατάξεις και εισάγοντας ταυτόχρονα πρόσθετες υποχρεώσεις σε συγκεκριμένους επαγγελματίες-επιχειρήσεις.

Τα τελευταία χρόνια στα πλαίσια των φορολογικών ελέγχων, εκτός από τον τακτικό-παραδοσιακό τρόπο ελέγχου (πηγές προέλευσης των εισοδημάτων, ορθή απεικόνιση στις φορολογικές δηλώσεις και στα λογιστικά βιβλία, ορθή έκπτωση δαπανών κ.λπ.) εφαρμόζονται και οι επονομαζόμενες έμμεσες τεχνικές ελέγχου, μέσω των οποίων οι αρμόδιες ελεγκτικές αρχές είναι σε θέση να προσδιορίσουν τα εισοδήματα ενός φορολογουμένου (π.χ. μέσω κάποιου εμβάσματος στο εξωτερικό).